Shantanu Paranjape's Blog - History, Trekking, Politics and many more

आजवर उंच आकाशात भरारी मारणारा पक्ष्यांचा राजा असेच गरुडाचे वर्णन सर्वसामन्यांच्या ओळखीचे. संस्कृत मध्ये याला ‘वैनतेय’ वगैरे नाव देऊन चांगला भारदस्त पणा सुद्धा आणला आहे. पक्ष्यांचा राजा याशिवाय भगवान विष्णूचे वाहन म्हणून सुद्धा गरुड हा पक्षी भारतात प्रसिद्ध आहे. गरुडाच्या जन्माची सुद्धा एक छान कथा आपल्या पुराणात सांगीतली आहे. सूर्याचा रंग कोणता या पैजेत नाग लोकांच्या कारस्थानामुळे विनिता हीला नागमाताकद्रू हिचे दास्यत्व पत्करावे लागले. या गुलामीतून सुटण्याची एकच अट आणि ती म्हणजे स्वर्गलोकातून नागांना अमृताचे कुंभ आणून देतील. पक्षीकुळात जन्मलेल्या या विनिताचा आणि कश्यप ऋषी यांचा सुपुत्र म्हणजे गरुड. आपली आईज्या नागांच्या दास्यात आहे हे समजल्यामुळे गरुडाचे नागांशी अगदी जन्मापासूनचे वैर होते. परंतु आईला सोडवायचे तर स्वगार्तून अमृतकुंभ आणून देणे गरजेचे होते त्यामुळेगरुडानेस्वर्गावर आक्रमण केले आणि तेव्हा झालेल्या युद्धात इंद्राचा पराभव झाला. नंतर पुढेअशी अशी युक्ती करण्यात आली की गरुडाने तो अमृतकुंभ हा नागांच्या हवाली करावा आणि नागांनी ते अमृतप्राशन करण्याआधीच इंद्राने तो पळवावा. अर्थात या …

महाराष्ट्रात अनेक ठिकाणी अभयारण्ये आहेत. काही पक्ष्यांसाठी प्रसिद्ध तर काही इतर अन्य वन्य जीवांसाठी पण अशी अनेक ठिकाणे आहेत जी अभयारण्ये नसून सुद्धा तिथे मोठ्या प्रमाणावर जैवविविधता आढळते. यातील एक ठिकाण म्हणजे सिंहगडाची दरी. बहुतांश लोकं याला सिंहगड व्हॅली या नावाने सुद्धा संबोधतात. जवळपास हिवाळ्यातील प्रत्येक रविवारी इथे पक्षी निरीक्षक आणि छायाचित्रण करण्यासाठी लोकांची वर्दळ असते. सह्याद्रीच्या प्रमुख अशा भुलेश्वर रांगेत वसलेला सिंहगड, त्याचे ऐतिहासिक महत्व यांमुळे सिंहगडावर जाण्यासाठी अनेक लोकं गर्दी करतात पण इथे आढळणाऱ्या पक्ष्यांची दखल घेण्यासाठी मात्र मोजकेच थोडे लोकं फिरकतात. अर्थात सरकारी यंत्रणांमध्ये असणारी उदासीनता, इथे आढळणाऱ्या जैवविविधतेचे व्यवस्थित प्रकारे डॉक्यूमेंटेशन न करणे ही महत्वाची कारणे.



सिंहगड व्हॅली ही किल्ल्याच्या दोन्ही बाजूला आहे पण गर्दी मात्र आतकरवाडीमध्येच होते. इथे जाणे अत्यंत सोपे आहे, सिंहगड किल्ला चढायची सुरुवात होण्यापूर्वीच डावीकडे जो रस्ता जातो तिथपासूनच व्हॅलीची सुरुवात होते. पावसाळ्यात आढळणारी विविध फुले, हिवाळ्यातील स्थलांतरीत पक्षी आणि विविध फ…